Die moontlike Afrikaanse vertalings word na die lemma aangedui. Die gebruiker moet self besluit watter woord/e vir die doel sal pas. Die “;” groepeer woorde met min of meer dieselfde betekenis bymekaar en word ook gebruik om tussen woordsoorte te onderskei.
A
a contrario, in teenstelling met, by wyse van teenstelling
a fortiori, des te meer, soveel te meer
a manu servus, sekretaris
a mensa et toro, van tafel en bed
a peuris, van kindsbeen
a posteriori, uit ondervinding
a priori, voordat die saak ondersoek is
a quo, vanwaar
a septentrionibus, aan die noordekant
ab initio, van die begin af
abacus, rekenbord, buffet, dambord
abalienatio, vervreemding
abalieno, vevreem, skei
abavus, voorvader
abdicatio, afstand doen; neerlê van ’n amp
abdico, afwys, van iets afstand doen; ’n amp neerlê; afkeur
abdite, heimlik
abditus, geheim; verborge
abdo, verwyder, verberg
abdomen, buik
abduco, weglei, wegvoer; verlei
abeo, weggaan
abequito, wegry
aberratio, afleiding
aberro, afdwaal, verdwaal
abicio, weggooi
absolvo, losmaak van
absum, weg wees
abundo, oorvloei
ac, en
accedo, nader
accendo, aan die brand steek
accido, op iets neerval
accipio, ontvang
accuso, beskuldig
acer, skerp
acies, vandaar
actio, aksie
actus reus, handelingselement van ’n misdaad
ad, na; by
ad hoc, vir ’n bepaalde geleentheid of doel
ad hominem, betreffende die persoon
ad idem, eensgesind, huldig dieselfde opinie
ad infinitum, tot in die oneindige
ad interim, voorlopig, tydelik
ad litem, vir die saak
ad nauseam, al tot vervelens toe herhaal
ad rem, ter sake
addendum, iets wat bygevoeg is
addo, bring na
adduco, neem na
adeo, so; gaan na
adhibeo, hou by
adhuc, tot hier
adicio, gooi na
admitto, toelaat
adorior, opstaan
adsum, teenwoordig wees
adulescens, jonk
advenio, kom by
adventus, aankoms
adversus, teen, teenoor
aegar, siek
aequor, vandaar
aequus, gelyk
aer, lug
aes, brons, koper
aestas, somer
aestus, vandaar
aetas, lewensduur; era
aeternus,
aether, lug, hemel
aevum, tyd, ewigheid
affero, bring na
afficio, iets doen aan iemand
affidavit, beëdigde verklaring
agenda, dinge wat gedoen moet word
ager, akker, gebied
agito, iets in beweging bring
agmen, ’n menigte in beweging bring
agnosco, herken
ago, in beweging bring
agricola, boer
aio, ek sê
albus, wit
alea iacta est, die dobbelsteen is gegooi
ales, gevleueld
alienus, wat aan ’n ander behoort
aliquando, een of ander tyd
aliqui, een of ander
aliquis, iemand
aliquot, etlike
aliter, anders, andersins
alius, ander
alii, sommige … ander
alo, voed
alter, die ander
alternus, een na die ander
altitudo, hoogte; diepte
altum, hoogte; diepte
altus, hoog; diep
amantes amentes, verliefde mense doen mal dinge
amicitia, vriendskap
amicus, vriendelik
amicus certus in re incerta cernitur, of ’n vriend regtig ’n vriend is kom mens eers agter in tye van teenspoed
amicus curiae, ’n vriend van die hof
amitto, wegstuur; verloor
amnis, stroom, rivier, vloed
amo, liefhê
amor, liefde
amplus, ruim
an, of
angustus, smal, nou
anima, wind; asem
animadverto, jou aandag vestig op
animal, lewende wese
animum debes mutare, non caelum, jy het ’n verandering van gees nodig, nie van lug nie
animus, opset, bedoeling
annus, jaar
ante, voor
antea, tevore
antiquus, oud
antrum, grot
anxius, bekommerd
aperio, oopmaak
appareo, verskyn
appello, aanspreek, roep, noem
appono, by iets plaas
appropinquo, nader
aptus, geskik
apud, by
aqua, water
ara, altaar
arbitror, meen, oordeel
arbor, boom
arcesso, ontbied, laat kom
ardeo, aan die brand wees
ardor, vuur; hartstog
arduus, steil, hoog; moeilik
arma, wapens
armo, bewapen
ars, vaardigheid, kuns
ars longa, vita brevis, die kuns is lank, die lewe kort
arvum, ploegland
arx, kruin; vesting
ascendo, opgaan
asper, grof, ongelyk
aspicio, kyk na
assequor, inhaal
assiduus, voortdurend besig met iets
assuetus, gewone
astrum, ster
at, maar
ater, swart
atque, en, en ook
atrium, woonkamer, saal
auctor, skepper, vervaardiger
auctoritas, gesag
audax, waaghalsig, roekeloos
audeo, waag
audi et alteram partem, luister ook na die teenparty
audio, hoor, luister na
aufero, wegneem
augeo, vermeerder, laat groei
aura, bries
aureus, goue
auris, oor
aurum, goud
aut, of
autem, en; maar
auxilium, hulp
averto, wegdraai
avidus, begerig
avis, voël
B
babae, verbasend
barbarus, vreemd
beatius est dare quam accipere, daar is meer geluk in gee as in ontvang
beatus, gelukkig
bellum, oorlog
bene, goed
benignus, goedgesind
bibo, drink
bis, twee maal
bis dat, qui cito dat, wie wonder aarseling gee, gee dubbel
blandus, glad
bona fide, te goeder trou, in goeie trou
bonus, goed
brevis, kort
C
caballinus, van ’n perd
cadit quaestio, die vraag verval, die vraag verdwyn
cado, val
caecus, blind
caedes, slagting
caedo, kap
caelestis, van die hemel
caelum, hemel
caeruleus, donker; blou
caesar scripsit: veni vidi vici, ceasar het geskryf: ek’t gekom, ek’t gesien, ek’t oorwin
campus, vlakte
candidus, wit
canis, hond
cano, sing
canto, sing
cantus, sang, musiek
capillus, haar
capio, neem
captivus, gevange
caput, kop
carcer, gevangenis
carmen, lied, gedig
carpe diem, pluk die dag (geniet elke dag)
carpo, pluk
carus, duur, dierbaar
castra, militêre kamp
castus, rein
casu, per toeval
casus, val
casus belli, ’n rede vir oorlog
causa, oorsaak
caveo, oppas vir
caveat, waarskuwing
caveat emptor, laat die koper op sy hoede wees
cavus, hol
cedo, gaan
celebro, druk besoek
celer, vinnig
celsus, hoog, verhewe
censeo, takseer; oordeel
centum, honderd
cerno, opmerk
certamen, wedstryd
certo, meeding
certus, seker, vas
cervix, nek
cesso, ophou
ceterus, andere, orige
ceterum, verder
chorus, koor
cibos, kos
cingo, omring
cinis, as
circa, ongeveer
circum, rondom, in die rondte
circumdo, rondom plaas
circumeo, omgaan, omring
citus, snel, vlug
civilis, burgerlike
civis, burger
civitas, burgerskap; die staat
clades, ramp; vernietiging
clam, heimlik
clamo, uiroep
clamor, geroep
clarus, helder; beroemd
classis, vloot
claudo, toemaak
clementia, genade
coepi, begin
cogitatio, denke, gedagte
cogito, ergo sum, ek dink, daarom is ek
cognosco, leer ken
cogo, saamdrywe; dwing
cohors, kohort
coitus, geslagsgemeenskap
colligo, versamel
collis, heuwel
collum, nek
colo, bearbei, bewerk; vandaar; versorg; vereer, dien
color, kleur
coma, haar
comes, metgesel
comitor, begelei
commendo, aanbeveel, toevertrou
committo, bymekaar bring, vandaar
commodus, passend, geskik
communis, gemeenskaplik
comparo, voorberei
comperio, verneem
complector, omhels
compleo, vol maak; voltooi
compono, saamstel, rangskik
compos mentis, in beheer van jou verstand, by sy volle positiewe
comprehendo, vasgryp; verstaan
concedo, terugtrek, wyk
concido, neerval; doodkap, stukkend kap
concilium, vergadering
concipio, ontvang; verstaan
concordia res parvae crescunt, klein dinge groei deur eendrag
concurro, saamdrom
condicio, voorwaarde
conditio sine qua non, ’n noodsaaklike voorwaarde
condo, stig; wegsteek
confer, vergelyk
confero, bymekaarbring
conficio, voltooi
confido, vertrou
confiteor, erken
coniungo, saambind
coniunx, eggenoot, man, vrou
coniuratio, sameswering
conor, probeer
conscendo, klim
consequor, volg; verkry
consilium, oorleg, plan
consortium, die tegniese term vir die huweliksverhouding
conspicio, kyk, sien
constituo, plaas; besluit
consto, stil staan, standhou
consuesco, gewoond raak
consuetudo, gewoonte
consul, konsul
consulo, beraadslaag; vra raad
consumo, opgebruik
contemno, verag
contentus, tevrede
contineo, bymekaar hou; bedwing
contingo, aanraak; bereik
contra, teen, teenoor
contra bonos mores, teen die goeie sedes, teenstrydig met die goeie sedes
contumelia, belediging
convenio, byeenkom
conventus, samekoms
converto, omdraai
convivium, feesmaal
copia, oorvloed
cor, hart
coram, in die teenwoordigheid van
cornu, horing
corpus, liggaam
corpus delicti, die materiële bewys dat ’n misdaad gepleeg is
corripio, gryp
corrumpo, vernietig, bederf
cras, môre
creber, herhaaldelik, veelvuldig
credo, glo
credula res amor est, liefde is blind
creo, skep
cresco, groei
crimen, aanklag; oortreding
crines, haar
crudelis, wreed
cruentus, bebloed, bloedig
cubile, bed, lêplek
cui bono, vir wie se voordeel, met watter doel
culpa, nalatigheid; skuld
cultus, opvoeding; verering; versorging
cum, wanneer, toe, nadat; omdat; alhoewel
cum grano salis, met ’n greintjie sout
cum laude, met lof
cunctor, talm, aarsel
cunctus, gehele, alle
cupido, begeerte
cupidus, begerig
cupio, begeer
cur, waarom
cura, sorg
curator bonis, kurator van eiendom
curia advisari vult, die hof verdaag om ’n beslissing te oorweeg
curo, versorg
curro, hardloop
cursus, loop, koers
custodia, bewaking
custos, wag
D
Dacea, Roemenië
damnant quod non intelligunt, hulle veroordeel wat hulle nie verstaan nie
damno, veroordeel
damnum, skade, verlies
de bonis propriis, uit eie beurs, uit eie sak
de facto, feitelik, na die feitelike toestand gereken; in die praktyk
de iure, regtens, na die reg geoordeel
de lega ferenda, soos die wet behoort te wees
de mortuis nil nisi bonum, sê slegs goeie dinge van die dooies
de nihilo nihil, niks uit niks
de novo, van nuuts af
dea, godin
debeo, skuld; moet
decedo, weggaan
decem, tien
decerno, besluit
decet, dit is gepas
decimus, tiende
decipio, bedrieg
decus, roem
deduco, afbring; weglei
defendo, verdedig
defero, bring; berig
deficio, faal
deicio, neerwerp; verdrywe
deinde, vervolgens, daarop
deleo, vernietig
deliberante senatu perit Saguntum, terwyl die politici nog praat en aarsel, vind die katastrofe plaas
delicia, genot; liefling; oogappel
denique, uiteindelik
dens, tand
densus, dig
deo volente (DV), as God wil, God se wil
depono, neerlê
deprehendo, vasgryp; waarneem
descendo, afgaan
desero, verlaat
desiderium, verlange
desidero, begeer
desino, ophou
despero, wanhoop
despicio, neersien op
destino, vasstel, besluit
desum, ontbreek
detraho, aftrek; verwyder
deus, god
deus ex machina, ’n krag of geleentheid wat ‘n oënskynlik hopelose situasie beredder
dexter, regter-
dico, sê, verklaar
dictum, opmerking
dies diem docet, ons leer deur ervaring
differo, versprei; uitstel; verskil
difficilis, moeilik
digitus, vinger
dignitas, waardigheid, verdienste
dignor, waardig ag
dignus, waardig; passend
divitiae pariunt curas, rykdom bring sorge
docendo discimus, ons leer deur te onderrig
domine, meneer
dominus, heer
dolus, opset
dolus males, opsetlike bedrog
dulcia non meruit, qui non gustavit amara, wie die bitter nie geproe het nie, het die soet nie verdien nie
dum spiro, spero, waar die lewe is, is hoop
dum vivimus, vivamus, laat ons lewe, solank as ons lewe
dux, leier
E
eatenus, in sovêr
ecce homo, kyk die man
eiusdem generis, van dieselfde soort
emancipatus, geëmansipeerde
ergo, dus, daarom
errare humanum est, dis menslik om te fouteer
erratim, errata, fout, foute
et al, en ander
et sequentes, et sequentia (et seq.), byvoorbeeld
et cetera (etc), ensovoorts, en so verder
et tu, Brute, ook jy, Brutus?
ex Africa semper aliquid novi, altyd iets nuuts uit Afrika
ex animo, hartlik, opreg
ex defectu sanguinis, uit gebrek van nakomelinge
ex gratia, uit welwillenheid
ex officio, die reg uit die amp ontleen
ex parte, as enigste belanghebbende party, sonder kennisgewing
ex abundanti cautela, versigtigheidsonthalwe, veiligheidsonthalwe
ex mero moto, uit eie beweging
ex parte, as enigste belanghebbende
ex post facto, terugskouend gesien
ex unitate vires, eendrag maak mag
exempli gratia (eg), byvoorbeeld
F
faba, boontjie
fabula, verhaal
facies, gesig, voorkoms
facilis, maklik
fama crescit eundo, ’n gerug groei namate dit versprei
festum, fees
festus, feestelik
fiat iustutia, ruat caelum, laat geregtigheid geskied al val die hemel
fortes fortuna adiuvat, die geluk help die dapperes
G
galbanus, gelerig
gaudeo, verheug wees
gaudium, vreugde
geminus, dubbel, twee
gena, wang
gener, skoonseun
gens, geslag, volk
genus, soort
gutta cavat lapidem, non vi sed saepe cadendo, die druppel hol die klip uit, nie met geweld nie, maar deur onophoudelik te val
H
habena, leisel, sweep, teuel
habenas, bestuur, leisding; seile aansit
habeo, hou, besit
habito, woon
habitus, uiterlik
hodie mihi, cras tibi, my beurt vandag, môre joune
homo homini lupus, die mens tree soos ’n wolf op teenoor sy medemens
homo sum, humani nil a me alienum puto ek is ’n mens en daarom ag ek niks wat menslik is vreemd nie
honoris causa, ter wille van eer
hora ruit, tempus fluit, die uur snel voort, die tyd vlei aan
I
iaaccus, wyn
in camera, agter geslote deure
in casu, in hierdie geval
in cauda venenum, die gif sit in die stert
in esse, bestaande
in extenso, uitvoerig
in extremis, op sterwe
in fieri, in wording
in fine, aan die einde
in flagrante delicto, op heterdaad
in loco, op die plek
in loco parentis, in die plek van ’n ouer
in re, in die saak van
in toto, in sy geheel, in die geheel
in transitu, onderweg
in utero, in die moederlyf
in vino veritas, daar is waarheid in wyn
infra, hieronder
inter alia, onder andere
interim, tussentyds
intra vires, binne die bevoegdheid in teenstelling met ultra vires
ipsissima verba, die werklike woorde
ipso facto, vanselfsprekend
iusta causa, geoorloofde oorsaak
L
labasco, begin toe te gee, begin om te wankel; dreig om ineen te stort
labor omnia vincit, werk oorwin alles
lapsus linguae, glips van die tong
latet anguis in herba, daar skuil ’n slang in die gras
lex, wet of regsreël
lex loci celebrationes, reg van die plek van viering
lex loci domicilii, reg van die plek van domisilie
locum, plaasvervanger
lucidum intervallum, helder oomblik
M
Macedo, Macedoniër
manus manum lavat, die een hand was die ander
maxim, regspreuk, adagium
mea culpa, deur my skuld
memento mori, onthou dat jy sterwe
memorandum, iets wat aandag moet geniet
mens sana in corpore sano, ’n gesonde gees in ’n gesonde liggaam
modes operandi,
mutatis mutandis, met die nodige veranderinge
N
N.O. (nomine officii), ampshalwe, in amptelike hoedanigeid
nam, want; tog, wel
nihil novi sub sole, niks nuuts onder die son
nolens volens, of jy nou wil of nie
non compos mentis, nie by sy volle verstand nie
non omnia possumus omnes, ons kan nie almal alles doen nie
non scholae sed vitae discimus, ons leer nie vir die skool nie, maar vir die lewe
nosce te ipsum, ken jouself
novus rex, nova lex, ’n koning maak nuwe wette
nunc est bibendum, nou moet die glase gelig word
O
o tempora o mores, o die tye, o die dekadensie
ob, voor, teenoor
ob eam causam, daarom
ob oculos, na iets toe; weens
ob rem, in belang van die saak, met goeie gevolg
omnia vincit amor, die liefde oorwin alles
onus, bewyslas
opere citato (op. cit.), in die aangehaalde werk
P
pabulor, voedsel soek
pactum, ooreenkoms
panem et circenses, brood en spele
pari passu, op gelyke voet; gelyktydig en in gelyke mate
pecunia non olet, geld stink nie
per aspera ad astra, die pad na roem gaan oor moeilike terrrein
per se, op sigself
petitio principii, aanname wat bewys moet word
post, agter, agteraan; daarna, later
post hominum memoriam, sedert menseheugenis; van plaas, agter
post mortem, na die dood
post tenebras lux, na die duisternis
postea, daarna
prima facie, met die eerste oogopslag
pro forma, ter wille van die vorm
pro patria, ter wille van die vaderland
pro re nata, vir ’n moontlike geval
Q
q.q. (qualitate qua), in die aangewese hoedanigheid
qua, as; langs watter weg; waarlangs, waar; op watter manier; op een of ander manier, soms, êrens
qualis rex, talis rex, ’n mens is soos hy praat
quasi, asof
quaere, onseker
quem di diligunt, adulescens moritur, hy wat deur die gode bemin word, sterf jonk
quid pro quo, ’n teenprestasie
quis dives? qui nil cupiat; quis pauper? avarus, wie is ryk? wie niks begeer nie; wie is arm? ’n vrek
quod licet Iovi, non licet bovi, wat Jupiter mag doen, mag die eerste en beste os nog nie doen nie
quot homines, tot sententiae, daar is net soveel sienings as wat daar mense is
R
rabide, rasend, onstuimig
rara avis, ’n sonderlinge persoon
ratio, rede, gronde
re, in verband met
res, saak, goed
res ipsa loquitur, dit spreek vanself
restitutio in integram, herstel in die vorige toestand
S
Saba, Arabies
sapienti sat, ’n goeie begrip het net ’n halwe woord nodig
semble, dit skyn, dit kom my voor asof
separatio a mensa et thoro, skeiding van tafel en bed
si vis pacem, para bellum, as jy vrede wil hê, berei jou voor op oorlog
sic itur ad astra, so breik jy die sterre
silent leges inter arma, te midde van wapengeweld word die wet kragteloos
simia in pelle leonis, ’n aap in ’n leeuvel
simul ac semel, gelyktydig
sine, sonder
sine die, sonder om ’n dag te bepaal
sine qua non, onmisbare vereiste
spes, verwagting
status, staan, stand; houding, stelling, posisie; welstand
status quo, stand van sake, toestand, omstandighede
status quo ante, die vorige regstoestand
stare decicis, gegewe beslissings bly staan
sub iudice, nog hangende
sub rosa, in vertroue
sui iuris, handelingsbevoeg
sui generis, eiesoortig
summa ratio, deurslaggewende rede
supra, hierbo
suum cuique, vir elk wat hom toekom
T
tabella, plankie, bordjie; trog; waaier; skildery
tandem fit surculus arbor, ’n steggie word uiteindelik ’n boom
tempora mutantur, nos et mutamur in illis, die tye verander en ons verander saam met hulle
U
uber, uier, moederbors; vrugbaarheid; vrugbaar, ryk aan, oorvloedig, vol
V
vacatio, vrywees van iets, vrystelling
vacatio militiae, verlof; afkoopsom
veni vidi vici, ek het gekom, gesien en oorwin
verba ipsissima, die presiese woorde
verbis, slegs met woorde
vice versa, omgekeerd
vide infra, kyk hieronder
vide supra, kyk hierbo
videlicet (viz), te wete, naamlik
vita magna est, die lewe is groot
viva voce, mondeling
voluisse sat est, die goeie bedoeling is voldoende
X
Xanthippe, Socrates se kwaai vrou
xenium, geskenk
Z
zelotypia, jaloersheid